- shadiari
Τα διαφορετικά πρόσωπα της Κλυταιμνήστρας
Σπυριδούλα Χαδιάρη,Φιλόλογος Εκπαιδευτηρίων Δούκα

Η τραγική ηρωίδα Κλυταιμνήστρα αποτελεί κεντρικό πρόσωπο σε πληθώρα έργων της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας και πηγή έμπνευσης πολυάριθμων νεότερων έργων. Η μορφή της απασχόλησε τυραννικά1 τους νεότερους θεατρικούς συγγραφείς που την προσέγγισαν αναδεικνύοντας τις διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητάς της, ο καθένας υπό το δικό του συγγραφικό πρίσμα, με βάση τις ιδιαίτερες ιδεολογικές και κοινωνικές του θέσεις και με κριτήριο τις προσωπικές στοχεύσεις και αναζητήσεις. Πιο συγκεκριμένα στα μονόπρακτα του Ιάκωβου Καμπανέλλη Γράμμα στον Ορέστη και Ο Δείπνος και στο μονόλογο της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ Κλυταιμνήστρα ή το Έγκλημα, το μυθικό αρχέτυπο πρόσωπο μεταμορφώνεται αποκαλύπτοντας τις διαφορετικές του μορφές που σε αρκετά σημεία αποκλίνουν από εκείνη της Ορέστειας του Αισχύλου.Γράμμα στον Ορέστη, του Ιάκωβου ΚαμπανέλληΤο έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Γράμμα στον Ορέστη» αποτελεί το πρώτο από τα μονόπρακτα που έγραψε με γενικό τίτλο «Ο Δείπνος». Για πρώτη φορά ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο σε δική του σκηνοθεσία το 1993. Με το τρίπτυχο «Ο Δείπνος»2, ο Καμπανέλλης επαναπραγματεύεται τους αρχαίους μύθους τους οποίους ενώνει αρμονικά με το μεταπολεμικό ελληνικό θέατρο και τους προσαρμόζει στη σύγχρονη εποχή εκφράζοντας τους βαθύτερους προβληματισμούς της εποχής του και τις εσωτερικές του ανησυχίες.Στο έργο «Γράμμα στον Ορέστη» ο Καμπανέλλης ξαφνιάζει με την αντιστροφή του μύθου. «Επηρεασμένος, ίσως, από τον διάλογο της Κλυταιμνήστρας με την Ηλέκτρα, προ του φόνου της από τον Ορέστη, δικαιώνει τη μητέρα και τη σύζυγο αναζητώντας στοιχεία που αναθεωρούν το μύθο με θέση υπέρ αυτής (Αθηναίος 1993). Ο μύθος των Ατρειδών αποτελεί πρόκληση για τον ίδιο αλλά και για τον σύγχρονο κόσμο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά «Ο μονόλογος Γράμμα στον Ορέστη βούιζε πολλά χρόνια μέσα μου» και «κάθε φορά που έβλεπα παραστάσεις της Ορέστειας ήμουνα πάντα με το μέρος της Κλυταιμνήστρας».3 Ο Καμπανέλλης νιώθει την Κλυταιμνήστρα ως τη μεγάλη αδικημένη και παρεξηγημένη γεγονός που τον ώθησε στη δικαίωση αυτού του αγαπημένου θεατρικού προσώπου. Άλλωστε, η λατρεία που είχε για τους γονείς και το πατρικό του σπίτι αλλά και η ψυχροπολεμική εποχή στην οποία έζησε δικαιολογούν την προσκόλλησή του στο πρόσωπο της Κλυταιμνήστρας4. Η στόχευσή του δεν είναι απλά η ενθύμηση και η πιστή μεταφορά του αρχαίου μύθου των Ατρειδών στο σύγχρονο αναγνώστη αλλά η εμβάθυνση στην ανθρωπολογική διάσταση του μύθου, η στροφή προς τον άνθρωπο τον οποίο αντικρύζει με αγάπη και του οποίου τις πράξεις προσεγγίζει ψυχογραφικά5, μέσα από την τρυφερή και ανθρώπινη προσέγγιση της Κλυταιμνήστρας.
2 Φωσκαρίνης (2015).
3 Καμπανέλλης (2015).
4 Καμπανέλλης (2015).
5 Θυμέλη (1993).
6 Λιάπης (2015) 5.
7 Κοταμανίδου (2015) 44.
8 Λιάπης (2015) 7.
9 Καμπανέλλης (2015) 210.
10 Κοταμανίδου (2015) 48.
11 Σαμαρά (1991) 68- 87
Βιβλιογραφία
Καμπανέλλης, Ι., «Γράμμα στον Ορέστη» στο Θέατρο, τ. ΣΤ΄, Αθήνα, Κέδρος, 1994.
Jauss, Hans Robert, Η θεωρία της πρόσληψης. Τρία μελετήματα., εισ.- μτφρ.- επιμ. Μ Πεχλι- βάνος, Αθήνα, Εστία, 1995.
Holub, Robert. C., Θεωρία της πρόληψης. Μια κριτική εισαγωγή, μτφρ. Κ. Τσακοπούλου, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2004.
Λιαπής, Β. Οδηγός Μελέτης, 1.2. Γράμμα στον Ορέστη: Ερμηνευτικά κλειδιά, στο Ιάκωβος Καμπανέλλης, 2015.
Λιαπής, Β. Οδηγός Μελέτης, 1.2. Ο Δείπνος: Ερμηνευτικά κλειδιά, στο Ιάκωβος Καμπανέλλης, 2015.
Κοταμανίδου, Ε. Κλυταιμνήστρας Δίκαιον: Σύγχρονες συντεταγμένες της διακειμενικότητας του μύθου, στο Θεατρογραφίες, Τεύχος 12, 2004.
Σαμαρά, Ζ. Ποιητική και Μεταφυσική, Το Θέατρο μέσα στο Θέατρο, Σύγκριση 2-3. 1991.
Γεωργουσόπουλος, Κ. «Αύρες γυναικών», στα Νέα, 7/5/2001, διαθέσιμο στο http://digital.lib.auth.gr/record/75228/files/arc-2007-33771.pdf (ανακτήθηκε στις 4/1/2016).
Αθηναίος, Π. «Ο Δείπνος του Ιάκωβου Καμπανέλλη», θεατρική κριτική, στο Ελεύθερη Ώρα, 4.4.93, διαθέσιμο στο http://www.nt-archive.gr/viewFiles1.aspx?playID=303&pubID=5730 (ανακτήθηκε 2/1/2016).
Φωσκαρίνης, Θ. «Ιάκωβος Καμπανέλλης», Βιογραφικά στοιχεία, διαθέσιμο στο http://www.kambanellis.gr/?page_id=105 (ανακτήθηκε 1/1/2016).